Sorry, posting some quotes in Hindi. SOrry for inconvenience.
पारिश्रमिक के रूप में वित्त दे के कोई दुसरे के द्वारा सेवा कराई जावे तो चित्त में अंहकार तो बढे परन्तु वो भगवान् में कभी चोट नहीं सके. भगवतसेवार्थ कोई दुसरेसूं पारिश्रमिक धन लिए जावे पे तो, जैसे पंडा-पुरोहितनकुं यज्ञयागादि को फल नहीं मिले परन्तु यजमान कु ही मिले, वैसे ही सेवाकर्ता की सेवा निष्फल बन जाए है. यजमान. जेसे, दक्षिणा दे के पुरोहितन के द्वारा यज्ञयाग कर लेवे, वेसे ही भगवत सेवा (आजकल जैसे पुष्टिमार्गीय हवेलीन में वैष्णवगण गुसाई-मुखिया-भीतरिया-समाधानी की बटालियन सूं करवा लेवे है व तरह :अनुवादक) कर लेवे में क्या बुराई? वहाँ कर्ममार्ग में वो विहित होवेसे पुरोहितनसूं कर्म सम्पन्न कर लेनो आपत्तिजनक नहीं हें. भक्तिमार्ग में, परन्तु, या तरह सूं भगवतसेवा करा लेवेको कहीं विधान उपलब्ध न होवे सूं, कोई दुसरे कुं धन देके सेवा करानो उचित नहीं हे. भक्तिमार्ग में तो भगवद उक्त प्रकार (निज घर में निज परिजनन के सहयोग द्वारा निजी तन-मन-धन सूं ही ) भाग्वात्सेवा करनी चहिये.
[सुरतस्थ ३/२ गृहाधिपति श्रीपुरुषोत्तमजी : सिद्धान्त्मुक्तावली विवृत्ति प्रकाश २]
"अत्र गृहस्थानविधानेन, स्वग्रुहधिष्ठित-स्वरूप-भजन-परित्यागेन अन्यत्र ततकरणे भक्ति: न भवति, इति सूचितं भवति" अर्थात यहाँ सेवोपयोगी स्थान के रूप में निज घर को विधान उपलब्ध होवे सूं , अपने घर में बिराजते श्रीठाकुरजी सेवा छोड़ के कोई दूसरी जगह (अर्थात हवेली में , जेसे आजकल ,भेंट-सामग्री चढा के नित्य या मनोरथ की झांकी कर लेनो वैष्णवन ने पुष्टिमार्ग में परम धर्मं मान लियो है वैसे) भाग्वात्सेवा करवे वालेन कु कभी भक्ति सिद्ध नहीं हो सके है.
[श्री वल्लभआत्मज - श्रीबालकृष्णजी : भक्तिवर्धिनी व्याख्या २]
....या ही तरह अपने यहां जो सन्मुख भेंट धरी जाय हे वी भी देव द्रव्य होवे हे. ओर वा सामग्री कुं काम में नहीं लियो जाए. श्रीगोकुलनाथजी और श्रीचंद्रमाजी के घर में आज भी ये नियम पाल्यो जाय हे. वहां जो सन्मुख भेंट आवे हे, वाकुं कीर्तानिया-महावनिया ले जावे हे. वो वल्लभकुल को श्रीयमुनाजी को पंडा हे. दूसरो कोई वाको अनुकरण करे तो वो अनुचित है... हम श्रीनाथजी के सामने जो सन्मुख भेंट धरे हें, वो श्रीमहाप्रभुजी की पादुकाजी कुं धरे हें, फिर भी वो आभूषण में वापरी जावे हें, सामग्री में नहीं. सन्मुख भेंट धरवे में बहुत अनाचार होवे हे. या तरह सूं आयो द्रव्य 'देवद्रव्य' बने हे...वाकु लेवे वाले की बुद्धि बिगड़े बिना नहीं रहे.
[नि.ली.गो.श्री रणछोड़लालजी महाराज, राजनगर: वचनामृत. ४८४-८७]
.......આપણે ત્યાં સન્મુખભેટ થાય છે તે પણ દેવદ્રવ્ય જ છે, અને તે સામગ્રીનાં કામમાં આવતી નથી. શ્રી ગોકુલનાથજી અને શ્રી ચન્દ્રમાજીના ઘરમાં હજી આ નિયમનું પાલન થાય છે. ત્યાં જે સન્મુખ ભેટ થાય છે તે મહlવનના કીર્તનિયા લઈ જાય છે, જે વલ્લભકુલનો, યમુનાજી નો ગોર હોય છે. હવે બીજા તેનું અનુકરણ
કરે તે તો ખોટુ જ છે.......અમે શ્રીનાથજી આગળ જે સન્મુખ ભેટ ધરીયે છીએ તે શ્રીમહાપ્રભુજીના પાદુકાજીને ધરીયે છીએ છતાં પણ તે શ્રી...ના અલંકારાદિકમાં વપરાય છે,,,સામગ્રીમાં નહિ.
સન્મુખભેટ ધરવામાં ઘણો અનાચાર થાય છે...........શ્રીઠાકોરજી-નિમિત્તે કાંઈ મંગાય નહીં કે કાંઈ અપાય નહીં એ રીતે આપેલ દ્રવ્ય દેવદ્રવ્ય જ બને છે.....અને તે લેનારની બુધ્ધિ બગડયા વગર ન રહે...........................
( નિ.લી. શ્રીરણછોડલાલજી, રાજનગરવાળાના વચનામૃત--૪૮૪-૮૭ )
वल्लभमत में सिद्धांततः गलत है और इसे देवस्थानन के लिए चढावा को प्रसाद भी खायो नहीं जा सके हें, क्योंकि वहां देवलकत्व ही प्रधान हें. आज के युग कुं देखते भये जहां न्यास करनो आवश्यक हें वहाँ उपर्युक्त सिद्धान्तन कु ध्यान में रख के न्यास करनो आवश्यक हें, जासूं देवलक वृत्ति सूँ बच्यो जा सके. यदि एसी व्यवस्था नहीं की गई तो देव्द्रव्य होवेगो, जाके सेवन करवे सूँ आचार्य स्पष्ट कहें हें की नर्कपात होयगो.
[नि.ली.गोस्वामी श्री रणछोड आचार्यजी प्रथमेश : "हमारी धार्मिक स्थिति का वर्त्तमान स्वरूप एवं भविष्य की व्यवस्था हेतु प्रतिवेदन" ( दिनांक: २५/२/८१) पृष्ठ १२]
વલ્લભમતમેં યહ સિદ્ધાંતતઃ ગલત હૈ ઓર ઐસે દેવસ્થનોકે ચઢાવે કl પ્રસાદ ભી ખાયા નહીં જા સકતા હૈ, ક્યોંકી વહાં દેવલકત્વ હી પ્રધાન હૈ. આજ કે યુગકો દેખતે હુએ જહાં ન્યાસ કરના આવશ્યક હૈ વહાં ઉપર્યુક્ત સિદ્ધાંતોકો ધ્યાનમેં રખ કર હી ન્યાસ કરના આવશ્યક હૈ, જિસસે દેવલકવૃત્તિસે બચા જા સકે. યદિ ઐસી વ્યવસ્થા નહીં કી જાતી તો દેવદ્રવ્ય હોતા હૈ, જિસકા સેવન કરનેસે શ્રીઆચાર્યચરણ સ્પષ્ટ કહતે હૈં કિ નર્કપાત હોગા....
( નિ.લી.ગો.શ્રીરણછોડાચાર્યજી--પ્રથમેશ . )
प्रशन: 'देवद्रव्य' काय कुं कहें हें? 'देवद्रव्य' को मतलब, देव को द्रव्य. एसो द्रव्य या पदार्थ जो देव कुं ही उद्देश्य बना के अर्पण कियो गयो होय वाकू 'देवद्रव्य' कहें हें. याही प्रकार गुरुकुं कु उद्देश्य बनाके अर्पण कियो गयो कु 'गुरु द्रव्य' कह्यो जाय हें. प्रभु की प्रसादी वस्तुकुं 'महाप्रसाद' कहे हें.... या प्रकार के मंदिरन में आते द्रव्य तो स्पष्ट शब्दन ने 'देवद्रव्य' कह्यो जा सके हें; और वा द्रव्य सूँ सिद्ध होती सामग्री में भाग्वात्प्रसादी होवे के बाद महाप्रसाद पानो तो आवे हें परन्तु वाके साथ वामे देवद्रव्यपनो भी रहे ही हें. याही कारण वैष्णवन कु इसे महाप्रसाद कु देव द्रव्य समझके ही व्यवहार करनो चाहिए. इसे महाप्रसाद कु लेने में देव द्रव्य को बाद तो रहे ही हें.
मंदिर के स्थल के फेर बदल के बारे में श्री गो.पू.१०८ श्री बालकृष्णलालजी कह्यो की पुष्टिमार्ग में सार्वजनिक मंदिर की परम्परा नहीं हें. यामे व्यक्तिगत स्वरूप, की ही बात हें: और याही कारण सु पुष्टिमार्ग में सेवाप्रकार देवालय के प्रकार जैसे नहीं हें.
[सेवा-देवद्रव्य-विमर्श' ग्रंथ के सहलेखक पू.पा.गो.श्रीबालकृष्णलालजी महोदय, सुरतस्थ ३/२ गृहाधीश: (२२/क) "वैष्णववाणी" अंक ३, वर्ष मार्च १९७३. (२२/ख) 'गुजरात समाचार' अंक २५-५-९३ में प्रकाशित]
દેવદ્રવ્ય કોને કહેવાય ? દેવદ્રવ્ય એટલે દેવનું દ્રવ્ય દેવને ઉદ્દેશીને અર્પણ કરાંતુ
દ્રવ્ય કે કોઈ પદાર્થ " દેવદ્રવ્ય" કહેવાય........
પ્રભુની પ્રસાદી વસ્તુને 'મહાપ્રસાદ કહેવાય....આ પ્રકારનાં મંદિરોમાં તો સન્મુખભેટ ધરાતું દ્રવ્ય તેમજ ટ્રસ્ટની ઓફિસમાં આવતું દ્રવ્ય તેને સ્પષ્ટ '' દેવદ્રવ્ય'' કહી શકાય અને તે દ્રવ્યથી સિદ્ધ થતી સામગ્રીમાં ભગવત્પ્રસાદી થયા પછી મહાપ્રસાદપણું તો આવે છે પરંતુ તેની સાથે તેમાં દેવદ્રવ્યપણું તો રહે જ છે.
તેથી વૈષ્ણવોએ એ મહlપ્રસાદને દેવદ્રવ્ય સમજીને જ વ્યવહાર કરવો જોઈએ.
તે મહાપ્રસાદ લેવામાં દેવદ્રવ્યનો બાધ તો રહેલો જ છે......
(સેવા-દેવદ્રવ્ય-વિર્મશ ગ્રંથના સહ લેખક--નિ.લી.ગો.શ્રી બાલકૃષ્ણલાલજી - સૂરત. )
[/h3]